Door Bart Jonker

Heemstede – Het muzikale werk van de Oostenrijkse componist Gustav Mahler is op dit moment erg in trek. Alleen al op Huis te Manpad wordt tijdens de openluchtconcerten van Podia Heemstede Mahlers werk meermaals door virtuoze musici ten gehore gebracht. En in de componistenwijk is er de Mahlerlaan, een zijstraat van de Heemsteedse Dreef. Tijd om Mahler eens voor het voetlicht te halen.

Dirigeren als noodzaak
Gustav Mahler komt in 1860 ter wereld in Kalište, in Bohemen bij de grens met Moravië. Dit deel van het huidige Tsjechië, maakt destijds deel uit van de immense Habsburgse dubbelmonarchie Oostenrijk-Hongarije. Na de Eerste Wereldoorlog valt deze monarchie uiteen. Mahler maakt deel uit van een Joods gezin met 14 kinderen, waarvan zijn ouders leven van een taveerne. De interesse in muziek begint al op jonge leeftijd bij Gustav Mahler en hij leert al snel pianospelen. Op zijn tiende jaar geeft hij zijn eerste recital. In 1875 blijft Mahlers talent niet onopgemerkt en wordt hij door Julius Epstein opgenomen op het conservatorium in Wenen, een studie die hij in 1878 voltooit. Mahler schrijft zich vervolgens in aan de Universiteit van Wenen en begint in 1878-79 met de compositie van “Das klagende Lied’. Om de kost te verdienen is hij genoodzaakt daarnaast te werken als dirigent. Mahler kende niet alleen successen: sommige van zijn werken sloegen eenvoudigweg niet aan. Zijn werk en Joodse achtergrond zorgde mede voor een aanvankelijk lastige entree bij de muzikale elite en de muziekcritici. In 1896 bekeert Mahler zich daarom tot het katholicisme om aan de eisen van de Weense Hofopern te voldoen. Katholieke invloeden zijn ook in het werk van Mahler terug te vinden. Mahler maakt zijn reputatie als dirigent meer dan waar en bouwt veel respect op.

Vriendschappen in Nederland
Mahler was meermaals directeur. Zo wordt hij in 1888 hij benoemd tot de directeur van het Operatheater van Boedapest en wordt hij in 1897 benoemd tot directeur van de Weense Opera. Met deze periode vangt zijn meeste creatieve en meest succesvolle deel van zijn leven aan. Door Wenen bouwt hij veel nationale en internationale culturele contacten op. In 1902 trouwt hij met Alma Schindler, die twintig jaar jonger is dan hij. In datzelfde jaar wordt de Derde symfonie voor de eerste keer uitgevoerd en wel met succes. Dat legde tevens de basis voor zijn contacten met Nederland. Tijdens zijn verblijven in Europa reist hij in 1908 naar Praag (wereldpremière Zevende symfonie), in 1909 naar Den Haag en Amsterdam (Nederlandse première Zevende symfonie) en in 1910 naar Parijs (Tweede symfonie). Hij sluit in Nederland onder meer vriendschap met dirigent Willem Mengelberg en Alphons Diepenbrock. In Amsterdam dirigeert Mahler meermaals het Concertgebouworkest. Het huwelijk van Mahler met Alma Schindler maakt vaak bittere tijden door. Mahler bespreekt zijn huwelijksproblemen met tijdgenoot Sigmund Freud, onder andere tijdens hun wandelingen in Leiden. Mahler liet meermaals een componeerhuisje bouwen bij zijn huis, waar hij rustig kon werken. Hij had echter een broze gezondheid, die in hem in de laatste fase van zijn leven parten speelde. Hij leed aan een afwijking aan zijn hartklep en had vaak last van keelontstekingen. Hij overlijdt uiteindelijk op 18 mei 1911. Mahler wordt gezien als componist die de late romantiek verbond met de moderne klassieke muziek, die vooral in de tijd van de Tweede Weense School gestalte kreeg. Na de Tweede Wereldoorlog groeide de belangstelling voor Mahler. Onder meer de Amerikaanse dirigent Leonard Bernstein was gecharmeerd van zijn werk.

Uit diverse bronnen.

Foto boven: De Mahlerlaan in Heemstede. Foto: Bart Jonker
Foto onder: Oostenrijkse herdenkingspostzegel met afbeelding Gustav Mahler. Foto: Bigstock.