Tekst en foto’s: Joke van der Zee
Haarlem – Oké, de bekende Haarlemse musea kennen we en hebben we in ons hart gesloten: Teylers, Frans Hals, Verwey (voormalig Historisch Museum), Noord-Hollands Archief, Het Dolhuys… je komt ogen tekort als je belangstelling hebt voor kunst, geschiedenis en architectuur. Maar wist je dat aan de rand van Haarlem een locatie is waar al deze aspecten aan bod komen? Waar historie en de huidige tijd hand-in-hand gaan en waar je telkens een nieuwe – actuele – kunstexpositie kunt bezoeken? Ook nog eens in een bijzonder mooi pand. Het antwoord vind je in het provinciehuis aan de Haarlemse Dreef 3. In paviljoen Welgelegen, zoals de oorspronkelijke buitenplaats heet, kom je te weten wat er door de eeuwen heen zoal gebeurde in dit prachtige complex. Je kunt er dwalen door vertrekken waar ooit Lodewijk Napoleon (broer van) en prinses Wilhelmina van Pruisen (afstammeling van) verbleven. En het leuke: het paviljoen is gratis te bezoeken, op werkdagen want in het aanpalende provinciehuis wordt gewoon gewerkt.
Tentoonstelling ‘Ode aan het landschap’
Op dit moment kun je naast de vaste tentoonstelling over het paviljoen en zijn bewoners, genieten van ‘Ode aan het landschap’. Je ziet hoe landschappen fotografen en andere kunstenaars inspireren. En het landschap kan zelf ook een waar kunstwerk zijn, zoals te zien is aan foto’s vanuit de lucht op de Wadden bijvoorbeeld. Het lijkt wel een modernistisch schilderij met op het oog niets van herkenning, maar als je dichtbij kijkt zie je goed hoe het zand overgaat in water. Een van de schilderijen is gemaakt met aarde, een ander werk is opgebouwd uit schapenwol. Alles vanuit en door het landschap gecreëerd. Samenvattend is dat de kijker een sereen gevoel krijgt, poëtisch bijna, bij het bekijken van natuurwonderen, wat zo kunnen we de beelden wel noemen. Deze expositie is nog tot en met 31 maart te bekijken.
Bijna ‘buitenlands’ mooi
Van een andere sereniteit is de collectie die het paviljoen Welgelegen zelf herbergt, de vaste tentoonstelling. De buitenkant van het witte gebouw, dat echte grandeur uitstraalt, is bijna ‘buitenlands’ mooi, het lijkt wel Italiaans of Frans. De naam die aan het ontwerp wordt gekoppeld klinkt Frans maar behoort aan Nederlander Dubois, die zeer waarschijnlijk de architect was. Hij bouwde het ‘buiten’ voor Henry Hope, bankier en kunstverzamelaar, aan het einde van de 18e eeuw. Het pand herbergde zijn kunstcollectie oude meesters. Na zijn vertrek (vlucht) naar Engeland, toen Napoleon aan de macht kwam, kocht koning Lodewijk Napoleon het. In 1813 deed hij afstand van de troon en kwam het paviljoen in Nederlandse handen, beter gezegd: werd staatseigendom. Wilhelmina van Pruisen (moeder van Koning Willem I) bracht er de laatste zomers van haar jaren door. Dat moet geen straf zijn geweest, zo kun je nog altijd waarnemen. Prachtige vertrekken, rijk ingericht met kunst in een smaakvol interieur: een locatie waar binnen en buiten zoveel grandeur uit spreekt.
In 1828 besloot Willem I dat het paviljoen museum moest worden en toonde er de Hollandse Meesters. Dus toepasselijk is het wel dat ook vandaag de dag kunst een belangrijke plek in het pand heeft. Maar zover was het in 1930 nog niet: het pand werd vanaf dat jaar het ‘kantoor’ van het provinciebestuur. Hierover is ook veel informatie te vinden, zoals alle commissarissen van de koning(in) die mooi zijn geportretteerd. Jan Bomans was er een van, hij woonde later in het ‘koetshuis’ van Berkenrode in Heemstede.
Grappig feitje is dat Bomans zogeheten ‘Doodles’ tekende. Dat zijn tekeningetjes die je maakt als de aandacht ergens anders is. Bij saaie vergaderingen, in het geval van de gedeputeerde.
Het paviljoen geeft al zijn geschiedenis prijs, beginnend bij de garderobe, de oude keuken. De schouw is er nog evenals de wasplaats. Ook zie je hoe de oude ‘dak-lantaarns’, de symmetrische dak-opbouw naast het hoogste punt van het dak, weer in allure hersteld zijn. Deze klus was geen sinecure maar doet het witte paleisachtige gebouw de eer aan die het verdient.
Meer informatie op http://www.noord-holland.nl en http://www.odeaanhetlandschap-nh.nl.
