Tekst en foto’s: Bart Jonker
Loenen – Nederland boft met het prachtige zonnige voorjaarsweer van afgelopen dagen en veel mensen trekken er lekker op uit. De weelderige voorjaarsbloesem van bijvoorbeeld de magnolia brengt het lieflijke decor van het lenteseizoen verder verfijnd op smaak. Kijk dan eens hoe mooi Nederland is. Een van Neerlands mooiste dorpsgezichten op een kleine 40 kilometer afstand van hier, is toch wel het schattige Loenen. Loenen ligt aan de evenzo idyllische rivier de Vecht, te midden van de Stichtse Vechtstreek in de provincie Utrecht. Sinds 1966 is het oude dorpsgezicht van Loenen beschermd. Tevens is deze Vechtstreek een geliefd en uitmuntend walhalla om een heerlijke fietstocht te ondernemen. Zeker nu deze streek geflankeerd wordt door de vele welriekende en bonte voorjaarsbloesems.
Geschiedenis
De eerste vermelding van Loenen dateert uit 953, waarin wordt vermeld dat de toenmalige Duitse keizer Otto de Grote (912-973) het dorp ter schenking aanbood aan de Domkerk van Utrecht. De huidige naam bestond toen nog niet, maar is waarschijnlijk een verbastering van de gebezigde naam ‘Lona’. Zoals vele plaatsen met de samenvoeging ‘lo’ (denk aan Venlo, Heiloo, Paleis het Loo), betekent ‘lo’ bos. Van de huidige officiële naam Loenen is pas sprake in 1737. Loenen was lange tijd een zelfstandige gemeente, totdat het dorp in 2011 met andere naburige kernen opging in de gemeente Stichtse Vecht. Overigens is de Vecht niet het enige water waar Loenen aan ligt. Loenen grenst tevens aan het Amsterdam-Rijnkanaal en ligt nabij de Loosdrechtse Plassen. Sinds de komst van het Amsterdam-Rijnkanaal (1952), wordt de Vecht louter recreatief bevaren met plezierboten.
Veel buitenplaatsen
De romantische, strategische en praktische ligging aan de rivier de Vecht, destijds een belangrijke vaarroute, heeft Loenen geen windeieren gelegd. Kooplieden en adellijke lieden uit Utrecht en Amsterdam zagen Loenen en de Vechtstreek al eeuwenlang als de ideale en rustige plek om te resideren en lieten aldaar veel buitenplaatsen bouwen. Eigenlijk hetzelfde zoals destijds de rijke notabelen uit Amsterdam en Haarlem, die hun buitens tevens in de omgeving van Heemstede en Bloemendaal lieten oprichten. Vele van deze buitens aan de Vecht raakten echter in de 19de eeuw in verval en werden afgebroken of herbouwd. Loenen kende ook twee kastelen, te weten Kasteel Kronenburg en Huis te Velde, die in de loop der tijd zijn afgebroken. Bekende nog bestaande buitenplaatsen in Loenen zijn onder andere: Beek en Hof, Leeuwenhof en het Huis Bijdorp.
Theepaviljoens
Opvallend is dat deze buitens vaak voorzien werden van een extern theekoepeltje of theepaviljoen, waarvan er nog steeds enkele te zien zijn. Zo’n theepaviljoen, wel of niet gevestigd langs de Vecht, was een teken van status en natuurlijk een uitgelezen en chique ambiance om met elkaar te keuvelen en thee te drinken. De ligging was eveneens praktisch als je met de boot wilde aanleggen. Veel buitenplaatsen werden ook voorzien van een orangerie of koetshuis, die eveneens gezien werden als pronk- en statussymbolen.
De Grote of Nederlands Hervormde Kerk
Naast de buitenplaatsen, bezit het oude Loenen aan de Vecht veel markante monumentale gebouwen. Het register bevat maar liefst 144 ingeschreven rijksmonumenten. Dit is ook duidelijk te zien aan de vele historische gevels die het dorp rijk is. Een wandeling door het fraaie oude centrum is daarom echt een must. De Grote of Nederlands Hervormde Kerk bijvoorbeeld, die prijkt als trots middelpunt in het dorp en waarvan de robuuste toren vanaf grote afstand in de omgeving te zien is. Als je goed kijkt, zie je dat de kerktoren scheef staat. Elk jaar verzakt deze een beetje. Dit wordt veroorzaakt doordat de toren 80 centimeter uit het lood staat. Voor 1300 werd begonnen met de bouw van het koor. Dit is opgetrokken uit het tufsteen dat gewonnen werd uit de omgeving, van deze oorspronkelijk toenmalige rooms-katholieke kerk, waar in de loop der eeuwen steeds iets werd aangebouwd. In 1320 werden de kruisbeuken en het middenschip, alsmede de toren verwezenlijkt. De toren werd in 1500 vervangen. Loenen was in 1578 een van de eerste gemeenschappen die volledig gereformeerd werd, na de invoering van de reformatie. De kerk is sindsdien een protestantse kerk, thans nog steeds in gebruik door de Nederlands Hervormde Gemeenschap. In 1945 werd de kerk door een brand aanzienlijk verwoest en is nadien weer volledig in de oorspronkelijke stijl opgetrokken. De kerk bezit een Flentrop-orgel dat rond 1787 werd geschonken. Op dit moment vindt er een grote renovatie van deze kerk plaats.
Molen De Hoop
In Loenen staat langs de Vecht de fraaie korenmolen De Hoop. Deze stellingmolen werd gebouwd in 1900, nadat de voorgaande molen was afgebrand. De korenmolen was tot 1949 daadwerkelijk in gebruik en is thans te bezoeken op zaterdagen.
Niet ‘lou loene’
Kortom: een korte dagtrip naar Loenen aan de Vecht is zeker niet ‘lou loene’. Het schilderachtige dorp is absoluut uw bezoek waard. En neem vooral als dit kan uw fiets mee om de route langs de mooie Vecht te ontdekken.
Foto boven: Loenen, brug over de Vecht
